Çocuklarda Hipertansiyon (Yüksek Kan Basıncı)
Çocuklarda Yüksek Kan Basıncı Nedir? Nasıl Tanımlanır? Sıklığı Nedir?
Yüksek tansiyon (hipertansiyon) yetişkinlerde çok daha yaygın olmakla birlikte, çocuklar ve gençler de hipertansiyon bulunabilir. Yüksek tansiyon ailelerde görülebilir. Çocuklarda her yaşta yüksek kan basıncı (hipertansiyon) değişik nedenlere bağlı olarak gelişmekle birlikte, çocuk hipertansiyonu erişkinler kadar sık değildir. Yine de hipertansiyonu gözden kaçırmamak için, 3 yaşından itibaren çocuk muayenelerinde kan basıncı da rutin olarak ölçülmelidir.
Genel çocuk nüfusunda hipertansiyon sıklığı %2 ila %4 kadardır. Ancak obez (şişman) çocuklarda yüksek kan basıncı sıklığı %15 ila %30’a kadar çıkmaktadır. Tüm dünyada çocuklarda obezite sıklığının giderek artmasına paralel olarak, çocuk hipertansiyon sıklığı da giderek artmaktadır.
Hipertansiyon, çocuklarda yaş, cinsiyet ve boya göre normal kan basıncının üzerindeki yüksek kan basıncı demektir. Erişkinlerde örneğin kan basıncı 140/90 mm Hg üzeri hipertansiyon kabul edilirken, çocuklar için yüksek kan basıncını tanımlayan tek bir rakamsal değer yoktur. Çünkü çocukluklarda kan basıncı en çok çocuğun boyu ile ilşkilidir ve cinsiyete göre de değişir. Erkeklerde ve uzun boylu olanlarda kan basıncı normal değerleri biraz daha yüksektir. Doğumdan 18 yaşına kadar çocukların vücut ağırlığı ve boylarında çok büyük değişimler olduğu için, çocuklarda normali gösteren sabit bir kan basıncı değeri olmayıp, onun yerine normal değerleri gösteren yüzdelik değerleri mevcuttur. O yüzden bir çocuğun yüksek kan basıncına sahip olup olmadığını söylemek için, kızlar ve erkekler için ayrı, boy persentillerine göre hazırlanmış tablolar kullanılır.
Yüksek tansiyon, kalbin daha güçlü pompalaması, damar içi kan hacminin artması veya atardamarlardaki direncin yükselmesi nedeniyle oluşabilir. Hipertansiyon devam ettikçe, bir süre sonra, yüksek tansiyon kalbe, beyine, böbreklere ve gözlere zarar verebilir. Yüksek tansiyonu erken teşhis etmek ve tedavi etmek çocukların sağlıklı olmasına yardımcı olacaktır.
Yüksek Tansiyonun Nedenleri Nelerdir?
Erişkinlerde genellikle, belirli bir neden bulunmaz. Buna esansiyel hipertansiyon denir. Çocuklarda ise, esansiyel hipertansiyon yüksek kan basıncı olan çocukların sadece %5 ila %10’unda görülür. Hipertansiyonu olan çocukların %90-95’i sekonder hipertansiyon denen çoğu böbrek dokusu ve böbrek damarlarındaki bozukluklara ikincil olarak gelişen hipertansiyona sahiptir. O nedenle erişkinlerde yüksek kan basıncı kardiyolojinin ilgi alanı iken, çocuklarda hipertansiyon çocuk nefrolojisinin konusudur.
Bir nedene bağlı gelişen çocuk yüksek tansiyonu genellikle:
Böbrek dokusu hastalığı veya böbrek damarlarında darlık
Aort darlığı
Şişmanlık (Obezite)
Esansiyel hipertansiyon (Çocuklarda 12 yaşından sonra ilk sıraya yükselir)
Bazı ilaçlar (uzun süre steroid kullanımı)
Nadiren endokrin nedenlere bağlı olarak gelişir.
Yüksek Tansiyon Belirti ve Bulguları Nelerdir?
Zaman içinde uzun sürede yavaş gelişen hafif yüksek tansiyon çoğu zaman semptomlara neden olmaz. Kan basıncının ani yükseldiği veya aşırı yüksek olduğu durumlarda, şiddetli yüksek tansiyon baş ağrısı, bulanık görme, baş dönmesi, burun kanaması, kalp çaçrpıntısı ve bulantıya neden olabilir.
Çocuğunuzda yüksek tansiyon ve bu semptomlardan herhangi biri varsa, hemen tıbbi yardım aramanız gerekir.
Kan Basıncı Nasıl Ölçülür?
Sağlık çalışanları, kan basıncını çocuklarda ve bebeklerde üst kol veya bacağın etrafını saran bir manşonla ölçer. Kolluk şiştiğinde, bir an için kan akışını durdurarak büyük atardamarı kapatır. Kan basıncı, yavaşça manşondan dışarıya aktığında, bu kanın arterden tekrar akmasına izin verir. Bu sırada ilk duyulan ses sistolik kan basıncını verir. Daha sonra hava boşaltılmaya devam edilirken stetoskopla damar atım sesinin kaybolduğu değer diyastolik kan basıncı olarak belirlenir. Birkaç ölçümün ortalaması alınır. Böylece ölçülen değer 120/80 mmHg gibi sistolik/diyastolik kan basıncı olarak kabul edilir. Ayrıca hastanelerde veya 24 saatlik sürekli otomatik ölçümler için ossilometrik yöntem (damar duvarındaki titreşime hassas) de kullanılır.
Yüksek Tansiyon Nasıl Teşhis Edilir?
Çocuklarda yüksek tansiyonu teşhis etmek zor olabilir, çünkü her zaman semptom yoktur ve kan basıncı günden güne değişebilir. Bazen bir çocuğun yüksek tansiyonu olduğunu öğrenmek için birkaç kez tansiyon kontrolü gerekebilir. 24 saatlik kan basıncı ölçümü de çocuklarda hipertansiyonu belirlemede yararlıdır.
Çoğu zaman, gergin ve heyecanlı olduklarında çocukların kan basıncı daha yüksek olacaktır. Bu nedenle, sağlık görevlileri genellikle birkaç farklı ziyarette kan basıncını kontrol eder. Sonra, bu ölçümlerin ortalamasını kullanırlar.
Endişe duyan ve bu nedenle doktor ofisinde yüksek tansiyona sahip olan çocuklar için, kan basıncı evde veya okul hemşiresi gibi başka bir yerde ölçülebilir. Bazen doktorlar ayaktan kan basıncı izleme adı verilen bir test kullanır. Çocuk bütün gün ve gece boyunca tansiyon aleti takar. Bu, doktor ofisinde kan basıncı testlerinden daha iyi bilgi verebilir, çünkü çocuklar uyku da dahil olmak üzere her zamanki aktivitelerini yapmaya devam ederlerken kan basıncının ölçülmesi daha doğru sonuç verecektir.
Yüksek Tansiyon Nasıl Tedavi Edilir?
Yüksek tansiyon, böbrek hastalığı veya damar hastalığı gibi bir durumdan kaynaklanıyorsa, altta yatan hastalığı tedavi etmek, kan basıncını normale döndürmek için yeterli olabilir. Kan basıncı düşmezse antihipertansif ilaçlar kullanılır.
Doktorlar ayrıca hipertansiyonu olan çocuklar için yaşam tarzı değişiklikleri önerebilir, örneğin:
Sağlıklı bir diyet:
Daha fazla meyve, sebze ve az yağlı süt tüketmek
Tuzu sınırlamak veya tamamen tuzsuz diyet uygulamak
Fazla kiloları varsa diyet ve egzersizle zayıflamak
Kafeinden kaçınmak (gazlı içecekler, çay, kahve ve enerji içeceklerinde bulunur).
Alkolden kaçınmak
Haftada en az 4-5 kez 30-60 dakika düzenli egzersiz yapmak.
Şiddetli hipertansiyonu olan çocuklar, kan basıncı kontrol altına alınana ve bir doktor iyi olduğunu söyleyene kadar halter veya ağırlık kaldırma, vücut geliştirme veya zorlu antrenmanlar yapmamalıdır.
Yüksek tansiyonu olan kişiler sigara içmemeli, evleri ve arabaları dumansız olmalıdır.
Diyet ve egzersiz değişiklikleri kan basıncını iyileştirmezse, doktorlar ilaç reçete edebilir.
Yüksek tansiyonu olan çocuklar kendilerini iyi hissetse bile, ilaç tedavisini aksatmamalı, tuzsuz diyete devam etmeli ve bakım ekibinin tavsiyelerine uymalıdırlar. Sağlıklı bir diyet ve egzersiz, gerekli ilaçları almak ve düzenli tansiyon kontrolleri yapmak, sağlıklı çocukların sağlıklı yetişkinlere dönüşmesine yardımcı olacaktır.